Yaşlılarda Düşme Ölümleri Artıyor: İlaçlar mı Suçlu?

Dün The New York Times’ta çıkan bir yazı ilgimi çekti. Özellikle “hekim-ilaççı-sigortacı el ele vermiş” bir sistemin kulak kabartması gereken haberler bunlar.

Kaliforniya’da yaşayan emekli mühendis Earl Vickers, köpeğini gezdirirken sık sık düşüyordu. Ta ki, prostat kanseri tedavisinde kullandığı Enzalutamid adlı ilacı bırakana kadar… İlacın yan etkileri arasında düşme ve kırık riski olduğu için bu küçük ama önemli fark hayatını değiştirdi.

ABD’de 2023’te 65 yaş üstü 41 binden fazla kişi düşme nedeniyle hayatını kaybetti. Daha çarpıcı olan ise son 30 yılda yaşlılarda düşmeye bağlı ölüm oranlarının üç katına çıkması. Özellikle 85 yaş üstünde bu oran, 100 binde 92’den 339’a yükselmiş durumda.

Epidemiyolog Dr. Thomas Farley, artışın temel nedenini “ilaç yükü” olarak açıklıyor. Benzodiazepinler, opioidler, antidepresanlar ve gabapentin gibi ilaçlar merkezi sinir sistemini etkileyerek baş dönmesi ve sersemlik yaratıyor; sonuç mu? Düşmeler. Bu ilaçlar FRIDs (Fall Risk Increasing Drugs – Düşme Riskini Artıran İlaçlar) olarak adlandırılıyor.

Ama işin tek nedeni bu mu? Bazı uzmanlar, ölüm nedenlerinin raporlanmasındaki değişiklikler, daha kırılgan bir yaşlı nüfus ve artan sağlık sorunlarının da etkili olabileceğini belirtiyor.

Yine de geriatristler hemfikir: Yaşlılara bu ilaçlar hâlâ gereğinden fazla veriliyor. Bu yüzden “de-prescribing”, yani riskli ilaçların bırakılması çağrısı giderek güçleniyor. Alternatifler arasında bilişsel terapi, egzersiz ve fizik tedavi öne çıkıyor.

Uzmanlar yaşlılara şu mesajı veriyor:

“Doktorunuza sorun: Kullandığım ilaçlar düşme riskimi artırıyor mu? Daha güvenli bir seçenek var mı?”

Cevabı kolay olmayan sorular bunlar. Ama sormak zorundayız. Çünkü ne yazık ki, çivisi çıkmış bir sistemde yaşıyoruz; ama üstten bakan, hiyerarşik bir tutumun en az olması gereken sektör, sağlık sektörü. Aslında burası, en çok uygar paydaşlığa ve demokratik değişime ihtiyaç duyan sektör. Ve bunu bilmek, herkes için fark yaratır.